Samenvatting

Aanleiding

In de provincie Groningen is landbouw (akkerbouw, veeteelt) een belangrijke bedrijfstak. Dit betekent dat landbouwverkeer relatief vaak van de provinciale en gemeentelijke wegen gebruik maakt. Regelmatig komt dit onderwerp in de politiek, in de media en in het Verkeer- en Vervoerberaad (VVB) aan de orde. Onderwerpen die te sprake komen zijn verkeersonveilige situaties in dorpskernen en beperking van de doorstroming van het overige verkeer. Gedeputeerde Staten heeft besloten om - gelet op de gesprekken over landbouwverkeer in het VVB en invoering van de APK-, registratie- en kentekenplicht voor landbouwverkeer - het VVB te vragen een onderzoek uit te voeren naar de (toekomstige) functie van het landbouwverkeer op de wegen in de provincie Groningen.

Positie landbouwverkeer op de weg en invoering APK-, registratie- en kentekenplicht

Hierbij speelt dat landbouwvoertuigen een aparte categorie is in het verkeerssysteem. Door de afwijkende grootte, massa, vorm en snelheid is het voor wegbeheerders lastig te besluiten hoe oom te gaan met de voertuigen. Vanwege de grootte en de massa van de voertuigen bestaat een voorkeur om het landbouwverkeer vooral op provinciale gebiedsontsluitingswegen (80km/h-wegen) af te wikkelen. Uit oogpunt van snelheidsverschillen met het overige verkeer is dit niet altijd gewenst en is menging met langzaam verkeer meer voor de hand liggend. Vaak moet hierbij van dorptraverses gebruik gemaakt worden. Uit het oogpunt van leefbaarheid en (subjectieve) verkeersveiligheid is dit in veel gevallen ongewenst. Daarnaast is per 1 januari 2021 de APK-, registratie- en kentekenplicht voor landbouwvoertuigen ingegaan. Door deze wetgeving is tevens de maximumsnelheid voor landbouwvoertuigen verhoogd van 25 km/h naar 40 km/h. Hiermee worden snelheidsverschillen tussen landbouwverkeer en het overige verkeer verkleind.

Doel van het onderzoek

Het doel van dit onderzoek is te komen tot een overzicht van knelpunten en mogelijke maatregelen met betrekking tot landbouwverkeer dat bij zoveel mogelijk betrokkenen draagvlak geniet, waarbij de leefbaarheid, bereikbaarheid, verkeersveiligheid van de verkeersdeelnemers en de doorstroming van het verkeer zo maximaal mogelijk wordt gewaarborgd. Hierbij moet afstemming plaatsvinden met provinciale en gemeentelijke beleidsnota's.

Stappenplan

Om inzicht te krijgen in mogelijke knelpunten en te komen tot mogelijke maatregelen is een aantal stappen doorlopen. Het betreft:

Stap 1 Inzicht krijgen de problematiek van de Agrologistiek: op basis van beschikbare gegevens, enquêtes en door samen met de sector, politie en wegbeheerders om tafel te gaan zitten is inzicht verkregen in knelpunten en in de belangen die spelen.
Stap 2 Invloed van nieuw beleid en wetgeving: er is een overzicht gemaakt van de relevante wetgeving en beleid en een koppeling gemaakt met het Stategisch Plan Verkeersveiligheid (SPV) en de Voorverkenning Fietsnetwerk Groningen. Hierbij is een vertaling gemaakt vanuit de doelstellingen naar de geconstateerde knelpunten en kansen die geïnventariseerd zijn in stap 1. Daarnaast is op basis van een afwegingskader een landbouwnetwerk opgesteld.
Stap 3 Uitvoeringsagenda opstellen: het is niet te verwachten dat na invoering van de wet, de uitvoering van het SPV, en het fietsnetwerk Groningen er geen sprake meer is van knelpunten. In deze derde stap wordt een aanzet gegeven voor een uitvoeringsagenda om overgebleven knelpunten op te lossen en kansen te benutten.

Landbouwverkeer in Groningen

Vanuit de enquêtes en knelpuntanalyse zijn algemene en regiospecifieke knelpunten geinventariseerd. In hoofdlijnen zijn de volgende knelpunten genoemd:

Doorstroming provinciale 80 km/h wegen;
Hinder, verkeersveiligheid, leefbaarheid en ruimtegebrek in kernen en dorpstraverses;
Geen goede alternatieve routes voor landbouwverkeer;
Smalle wegen en slechte bermen;
Conflicten veiligheid fietsverkeer;
Gebrek aan begrip voor landbouwverkeer.

Naast knelpunten zijn er ook een aantal positieve punten naar voren gekomen, zoals wegen die zijn opengesteld voor landbouwverkeer, zodat landbouwverkeer niet meer door de kern hoeft te rijden en het aanleggen van bermverharding.

Op onderstaande kaart zijn de resultaten van de inventarisatie weergegeven. De groene bolletjes op de kaart geven positieve punten aan, de rode driehoekjes knelpunten en de zwarte sterretjes zijn wensen.

Interactieve kaart (Esri)

Uw keuze voor cookies van derden

Op deze positie is een element verwerkt dat wordt verzorgd door een derde partij. Het is mogelijk dat deze en andere partijen cookies plaatsen op uw computer, daarom moeten wij toestemming vragen voor we de inhoud kunnen laten zien. Lees ons cookiebeleid voor meer informatie over ons beleid.

Inventarisatie knelpunten, goede situaties en wensen landbouwverkeer

Koppeling knelpunten aan routes en kwaliteitsnetwerk en relatie met SPV en fietsnetwerk

De in de kaart opgenomen knelpunten zijn gekoppeld aan routes van landbouwverkeer en het kwaliteitsnetwerk landbouwverkeer (waar kan doorgaand landbouwverkeer rijden). Van de knelpunten is een relatie gelegd met het SPV (risicovolle situaties die naar voren zijn gekomen) en ontwikkelingen met betrekking tot landbouwverkeer en het fietsnetwerk in Groningen (overlap tussen routes landbouwverkeer en fietsroutes).

Het belangrijkste knelpunt betreft het reeds eerder genoemde tegenstrijdige belang: het wel of niet toestaan van landbouwverkeer op de hoofdrijbaan van provinciale wegen. Hiervoor is beleid ontwikkeld in de vorm van een afwegingskader (zie bijlage 2). Op basis van het afwegingskader is een landbouwnetwerk ontworpen (zie gewenst netwerk). Op dit moment zijn er wegen toegankelijk voor landbouwverkeer, die volgens het afwegingskader gesloten zouden moeten zijn en er zijn wegen die niet toegankelijk zijn, waarbij het openstellen voor landbouwverkeer een mogelijke oplossing voor het knelpunt kan zijn. De aanpak van ieder knelpunt is maatwerk en dient in samenwerking met alle belanghebbenden te worden opgelost.

Via onderstaande link is het mogelijk om de kaart te zien met knelpunten, wegen waar landbouwverkeer zijn toegestaan en routes van landbouwverkeer. Klik hier om de kaart te zien en om verschillende lagen aan en uit te zetten.

Afwegingskader en landbouwladder

Om te komen tot maatregelen voor landbouwverkeer is gebruik gemaakt van de landbouwladder (zie afbeelding, bron Royal HaskoningDHV). Hierbij wordt rekening gehouden met verschillende soorten maatregelen, niet alleen nieuwe infrastructuur, maar ook gedragsmaatregelen of oplossingen die te maken hebben met ruimtelijke ordening. Daarnaast is een afwegingskader opgesteld om een afweging te kunnen maken of een weg wel of niet opengesteld kan worden voor landbouwverkeer (zie bijlage 2).

Aan de hand van de landbouwladder zijn oplossingsrichtingen opgesteld die algemeen toepasbaar zijn en oplossingsrichtingen voor specifieke locaties. De landbouwladder zorgt voor een brede focus op uitdagingen en oplossingsrichtingen voor landbouwverkeer. Met de landbouwladder worden op zeven niveaus de oplossingsmogelijkheden verkend: welke oplossingsrichting is op welk niveau mogelijk en wat zijn de gevolgen voor de andere niveaus. Hierbij beginnen we onderaan de ladder, generieke oplossingsrichtingen, welke hoe verder naar boven toe hoe locatie-specifieker de oplossingen zijn. Bij het zoeken van de oplossing start men bij trede 1 “ruimte en economie”. Als deze trede geen oplossing biedt, gaat men naar de volgende trede.

In onderstaande tabel staan mogelijke maatregelen per trede en een toelichting die helpt om de afweging te kunnen maken. Bijvoorbeeld kavelruil kan een oplossing zijn volgens de trede “ruimte en economie”. Bij benutten kan men in dit kader denken aan het zoeken van alternatieve routes. En het aanbrengen van passeerhavens is het wijzigen van de bestaande infrastructuur. Hierbij is sprake van lange termijn maatregelen (ruimte en economie; regulering, wetgeving en beleid) en maatregelen die op korte termijn kunnen worden uitgevoerd (aanpassing bestaande infrastructuur, verkeersbesluit).

Onderdeel	Oplossingsrichting	Toelichting
Ruimte en economie	Herverkaveling landbouwbedrijven	Dit is een continu proces, waardoor landbouwverkeer minder ritten over de weg hoeft te maken. Dit is geen totaaloplossing; landbouwverkeer blijft op de openbare weg rijden. De verwachting is wel dat bij een betere kavelverdeling (aaneengesloten landbouwkavels), het aandeel landbouwverkeer op de openbare weg zal afnemen.
Regulering, wetgeving en beleid	Discussie blijven voeren over de positie van landbouwverkeer.	Per situatie is het maatwerk waar landbouwverkeer het beste kan rijden, zie ook 'Afwegingskader' onder deze tabel.
	T-Rijbewijs	Profiteren van de aannemelijke, positieve effecten van het T-rijbewijs
Educatie en gedrag	Verkeerseducatie m.b.t landbouwverkeer voor scholieren en voor bestuurders van landbouwvoertuigen (in de vorm van campagnes)	VOMOL en kennismiddag landbouwverkeer zijn beschikbare programma’s voor middelbare scholieren die scholieren meer bewust maakt van risico’s m.b.t. landbouwverkeer. Gegeven door bestuurders. Daarnaast zijn er voor bestuurders e-learningmodules
	Bijeenkomst tussen bestuurders landbouwvoertuigen en bewoners	Organiseer een bijeenkomst met sector en bewoners op specifieke locaties om met elkaar de situatie te bespreken en begrip te krijgen voor elkaars belangen.

Voertuig aanpassingen	Veiligheidsmiddelen op en aan landbouwvoertuigen	Ter verbetering van de verkeersveiligheid stimuleert CUMELA om veiligheidsmiddelen op en aan landbouwvoertuigen toe te passen, zoals een bumper aan de voorkant van een tractor, zodat fietsers niet onder de tractor kunnen komen.
Benutten	Bepalen welke wegen toegankelijk zijn voor landbouwverkeer en welke niet, rekening houdend met de APK-, registratie- en kentekenplicht.	Zie het 'Afwegingskader' onder deze tabel en Gewenst netwerk.
Aanpassingen bestaande infrastructuur	Pas de infrastructuur aan om de verkeerssituatie te verbeteren.	Het betreft maatwerk voor specifieke locaties. Hierbij kan gedacht worden aan het toepassen van bermverharding langs wegen waar landbouwverkeer rijdt, ruimte creëeren voor fietsers op drukke fietsroutes en oversteeklocaties duidelijk en herkenbaar in te richten waar fietsers en landbouwverkeer samen rijden. Indien landbouwverkeer op provinciale wegen rijden kan gedacht worden aan het toepassen van landbouwpasseerstroken of het verbeteren van de bermen.
Nieuwe infrastructuur	Het aanleggen van nieuwe infrastructuur om knelpunten op te lossen.	Indien bovenstaande maatregelen onvoldoende oplossend vermogen bieden voor de knelpunten of niet mogelijk zijn, is een laatste optie om nieuwe infrastructuur aan te leggen. Het kan bijvoorbeeld gaan om de aanleg van een nieuwe rondweg om een kern, het aanleggen van een parallelweg of het aanleggen van een landbouwpad specifiek voor landbouwverkeer. In verband met vaak hoge kosten zal hierbij zal een haalbaarheidsstudie gedaan moeten worden om te kijken of dit daadwerkelijk bijdraagt aan het oplossen van het knelpunt.

Om een afweging te kunnen maken of een weg wel of niet opengesteld kan worden voor landbouwverkeer spelen de volgende afwegingen mee:

Functie van de weg: is het een stroomweg, gebiedsontsluitingsweg of erftoegangsweg?
Inrichting van de weg;
Aanwezigheid van een parallelweg en/of een apart fietspad;
Huidige situatie voor landbouwverkeer: open, gesloten, inhaalverbod, passeerstroken;
Intensiteit auto’s (en vrachtverkeer);
Intensiteit landbouwverkeer (nog nergens meegenomen);
Intensiteit fiets;School-thuisroute op parallelweg?
Aantal perceelaansluitingen;
Zijn er alternatieve routes voor landbouwverkeer?
Ritlengte landbouwverkeer. Kan er een kortsluiting worden gerealiseerd, zodat de voertuigbeweging over de (hoofd)rijbaan niet meer nodig is?
Communicatie en voorlichting als alternatief;
Bebouwing, beplanting, voorzieningen (scholen);
Ruimte (beschikbaarheid);
De kosten van de maatregel.

Gewenst netwerk

Op basis van het afwegingskader is een beschouwing gemaakt van het huidige kwaliteitsnetwerk en welke aanpassing dit behoeft. Daarbij kan er sprake zijn dat huidige opengestelde wegen gesloten zouden moeten zijn voor landbouwverkeer en andersom dat het een oplossing kan zijn om wegen open te stellen voor landbouwverkeer. Op basis van het onderzoek wordt voorgesteld (gedeelten van) provinciale wegen te openen voor landbouwverkeer. Dit betreffen de volgende wegen:

- N361: Wehe den Hoorn (Borgweersterweg – Mennegeersterweg)
- N360: Ten Post
- N360: Appingedam (tussen Jukwerderweg en Jan Bronsweg)
- N367: rondweg Winschoten en Winschoterweg (rotonde Beersterweg - N969 Blijham)
- N367: achter de Pekela's (Zuiderveen - Zuidwending)

In het onderstand figuur zijn de reeds opengestelde wegen aangegeven in het groen. De gesloten wegen zijn rood gearceerd. De gesloten wegen waarvoor een openstelling geadviseerd wordt zijn paars omcirkeld.